تنفس در فضای مرگ

یک اصطلاح تو زبان فارسی وجود داره که معمولا وقتی یه داستانی رو همه ازش خبر دارن، میگن تنها کسی که نمیدونه حکیم ابوالقاسم فردوسیه . موضوع آلودگی هوای تهران چیزیه که همه ازش خبر دارند، حتی مجسمه حکیم وسط میدون فردوسی که اگه می تونست حرف بزنه احتمالا بعد از کلی سرفه کردن، از مسئولین تقاضا می کرد بفرستنش به شهر توس که حداقل هواش بهتره! آلودگی هوای تهران در هفته اخیر به بالاترین سطح خود در ۱ ساله اخیر رسیده.در حالیکه آلودگی هوای تهران بنا بر گزارش سایتهای خبری مستقل، روزانه ۱۶۰۰ نفر را راهی بیمارستانهای تهران می کند، مقامات مسئول در ایران از زیر مسئولیت خبر رسانی به موقع در این زمینه شانه خالی می کنند.هرچند هفته گذشته با وجود آلودگی شدید هوا در تهران هیچ یک از مسوولان اعلام کننده ،میزان آلودگی و شرایط را اعلام نکرده و آن را متاثر از مه موجود در هوا دونستند.در همین شرایط وزیر کشور با اعلام این مطلب که ۷۰ درصد ناهنجاری های اجتماعی در هفت شهر بزرگ کشور صورت می گیرد درباره آلودگی هوا گفت" نمی توانیم در مراکز مهم جمعیتی کار زیادی برای آلودگی هوا و ترافیک انجام دهیم".بانک جهانی در آخرین گزارش خود خسارات آلودگی هوای تهران در سال ۸۳ را بیش از ۵/۷ میلیارد دلار اعلام کرد که این رقم در سال ۹۸ به حدود ۱۹ میلیارد دلار می رسد.

اما در مورد وضعیت هفته اخیر، باید عرض کنم که با وجود هشدار برخی از کارشناسان در مورد آلودگی هوا، مقامهای مسئول پس از تاخیری چند روزه به کتمان عمق آلودگی هوای تهران پرداختند. بعنوان مثال میشه به گفته های یوسف رشیدی مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران اشاره کرد که اخیرا در مصاحبه ای اعلام کرده که از میزان آلودگی هوا کاسته شده .یوسف رشیدی با اعلام رفع مشکل وارونگی هوا گفت که بر اساس اطلاعات حاصل از سازمان هواشناسی پایداری هوای تهران به واسطه افزایش وزش باد فعلاً رفع شده. این در حالیست که بر اساس گزارش‌ها میزان آلاینده‌های هوای تهران در روزهای ۱۹ تا ۲۲ آذرماه در برخی ایستگاه‌های اصلی از جمله آزادی، قلهک، تجریش، بازار و شهرری فراتر از حد استاندارد بوده و میزان آلاینده‌ها در روز چهارشنبه ۲۰ آذر به اوج خود رسیده . ایشون همچنین در مصاحبه دیگری هفته گذشته گفته بود که روزانه حدود ۲ میلیون تن آلودگی وارد هوای تهران می‌شود که بیشترین آن منواکسید کربن است. این در حالی است که مسئولان استانداری تهران مدعی هستند که وضعیت آلودگی هوا در تهران در روزهای اخیر در شرایط سالم بوده و آمارهای ارائه شده از سوی مسئولان شهرداری را نوعی «شانتاژ خبری» می‌دانند. پیشتر در بهمن ماه ۸۶، کمیسون اصل ۹۰ در مجلس هفتم به بررسی موضوع آلودگی هوای تهران پرداخت و در گزارش خود آورد که با آنکه قرار بود تا پایان برنامه چهارم توسعه تهران و دیگر شهرهای ایران «پاک» شوند، شبح مرگ همچنان بر فراز تهران ایستاده است.بر اساس این گزارش بسياری از دستگاه‌ها، آلودگی هوای تهران را جدی نگرفته‌اند و با وجود آنکه در قانون کنترل آلودگی هوا از ۱۸ دستگاه به‌عنوان متولی كاهش آلودگی هوا ياد شده، بسياری از آنان هنوز نتوانسته‌اند موفق به انجام وظایف محوله خود شود.مشکل آلودگی هوا، همانطور که میدانید، الان در بسیاری از شهرهای دنیا وجود داره.بد نیست به اقدامات شهرهای دیگه در مقابله با آلودگی هوا هم اشاره بشه:

اجازه بدید در این زمینه ۲ مثال با موقعیت جغرافیائی شبیه تهران برای شما بیارم. مثال موفق این داستان شهر لوس آنجلس در کالیفرنیاست. این شهر مانند تهران در محاصره کوهها و تپه قرار گرفته که موجب میشه تا هوا بسادگی جریان نداشته باشه. مانند تهران پر از اتومبیله و مردمش مثل تهران زیاد حاضر به استفاده از وسایل نقلیه عمومی نیستند. معضل آلودگی هوا در شهر لوس آنجلس حدود سال هاي 1970 ميلادي به اوج خودش رسید. در آن سالها لوس آنجلس از شهرهاي آلوده دنيا بود كه هر روز اين مشكل شديدتر مي شد. دولت آمريكا روش هاي صحيح و جالبي در اين شهر پياده كرد. آنها تصميم گرفتند كوپن آلودگي هوا در اختيار مراكز توليدي و صنعتي قرار دهند. هر واحد صنعتي تنها مجاز بود به اندازه كوپن خود، هوا را آلوده كند. اگر كارخانه اي به سبب استفاده از وسايل و قطعات كهنه و آلوده زا و همچنين فيلترهاي نامناسب به كوپن آلودگي بيشتر نياز داشت، آن را از كارخانه اي كه با توجه به مسائل زيست محيطي كوپنش باقي مانده بود، خريداري مي كرد. رقابت هاي اين چنيني سبب شد لوس آنجلس در زمره شهرهاي پاكيزه دنيا قرار گيرد. همچنین قوانین بسیار سفت و سختی در مورد اتوموبیلهای آلوده کننده برقرار شد و دست گروههای غیر دولتی برای اجرای طرحهای زیست محیطی باز گذاشته شد. این باعث شد که اکنون ایالت کالیفرنیا بالاترین سطح استاندارد آلودگی هوا در ایالات متحده را داشته باشه.اما اجازه بدید به یک مورد ناموفق هم اشاره کنم. شهر مکزیکو سیتی هم مانند تهران در محاصره کوه هاست. اما دخالت دولت در این زمینه نه تنها باعث حل این مشکل نشده ، بلکه باعث شده که این شهر ، قبل از تهران در صدر شهرهای آلوده قرار بگیره. در بعضی موارد حتی شاهد اجرای پروژه هائی در این شهر بودیم که با استفاده از آخرین فناوریها سعی در مقابله با مشکل آلودگی هوا شده. مثلا دولت مکزیک اخیراً اقدام به خرید ۴۰۰۰۰ دستگاه اتومبیل با آلودگی صفر از فرانسه کرده. اما در عوض مشکل ترافیک این شهر کماکان حل نشده باقی مونده. این مثال نمونه بارزی از دخالتهای بیثمر دولتی در مورد محیط زیست در دنیاست.

اما اقدامات ایران برای مقابله با مشکل آلودگی هوا چه بوده و چرا تاکنون بی نتیجه مونده؟

درزمينه آلودگي هوا از سال 74 تاكنون بعضاً اقدامات مثبتي هم انجام شده است، كه از جمله مي‌توان به حذف سرب از بنزين برنامه‌ريزي و توليد خودروهاي دو گانه‌سوز، ايجاد سوخت گاز مايع، انتقال برخي واحدهاي توليدي آلاينده به خارج از تهران، تلاش براي توسعه ناوگان حمل و نقل عمومي و برنامه ريزي براي خروج خودروهاي فرسوده و چندين طرح و برنامه ديگر اشاره كرد. ولي با اين حال حاصل كار اين است كه تهرانیها هنوز در هواي آلوده زندگي مي‌كنند و سرجمع اين فعاليت‌ها منتج به هواي سالم نشده است. راه اندازي تنها 300 كيلومتر مترو در تهران راه هاي اصلي شهر را به هم ارتباط مي دهند. استفاده از اين وسيله نقليه عمومي كارآيي خودروهاي شخصي كه مسبب اصلي آلودگي هوا هستند را كمتر مي كند. اما بستر و مسيرهاي اجرايي كردن اين نوع راهكارها وجود ندارند. با صرف هزينه بسيار، دستگاه هاي سنجش ميزان آلودگي هوا خريداري مي شوند تا ميزان آلودگي هوا را اعلام كنند بدون آن كه توجه شود كنترل آلودگي هوا از اندازه گيري آن مهمتر است. ضمن اینکه تولید اتومبیلهای بی کیفیتی که کمپانیهای مونتاژ در داخل ایران تولید میکنند هم مزید بر علت هست. من شخصا خاطرم هست که علیرغم اینکه سازمان حفاظت از محیط زیست چند سال خودرو پاترول را در ایران جزو لیست سیاه قرار داده بود، این ماشین سالها در ایران تولید شد، تا زمانیکه بعد از پیگیریهای مداوم، راهنمائی و رانندگی اعلام کرد که از نمره کردن این ماشین خودداری میکنه.

در آخر لازمه به نقش شهروندان هم در زمینه کاهش آلودگی هوا اشاره بشه. بنظر شما نقش شهروندان در کم شدن آلودگی هوا چیه؟