آلودگی هوای تهران و مانور مدعی العموم

بارندگیهای اخیر و وزش باد مستمر، از قرار معلوم باعث شده که هوای تهران یه مقدار پاکتر بشه و تهرانیا برای چند روزی بتونند کوه دماوند رو از تهران ببینند. خوب تا اینجاش باز جای شکرش باقیه که بعد چند وقتیکه شانس از تهران یرگشته بود، بازم مادر طبیعت جور همه رو کشید و کاری رو که وظیفه شهروندانه، بازم براشون انجام داد ؛ یعنی کم کردن آلودگی هوا.
در این برهه، بحث مربوط به وظایف مردم و دولت در مبارزه با آلودگی هوا از داغترین موضوعات روز بود. تو این شیر تو شیر که تمام سازمانها و ارگانها مسئولیت خبررسا نی و آماده سازی مردم رو بگردن هم مینداختند ،پای قربانعلي دري نجف آبادي دادستاني كل كشور به این معرکه باز شد! ایشون اول در همایش" مبارزه با قاچاق کالا و ارز" در ستاد نیروی انتظامی در جمع خبرنگاران گفت :دیروز اقدامی در این مورد انجام دادیم که شورای ترافیک باید با این موضوع به صورت جدی برخورد کند به ویژه که اکنون در فصل زمستان هستیم و اغلب هوا راکد است ! حالا اینکه قاچاق ارز و کالا چه ربطی به آلودگی هوا داره، خودش یه داستانه. اما چیزی که مهمه اینه که ایشون بعنوان مدعی العموم بیاد و بخواد تمام ارگانها و نهادها رو، به اصطلاح، سر خط کنه ! ایشون بعد اینکه در اين جلسه شماري از قضات دادستاني، رئيس شوراي شهر تهران، معاون رئيس جمهور و رئيس سازمان حفاظت محيط زيست، فرماندهي پليس راهنمايي و رانندگي ناجا، نماينده وزير كشور ، معاون حمل و نقل ترافيك شهرداري تهران، مدير عامل سازمان تاكسيراني، رئيس كار گروه هواي شوراي شهر تهران، نماينده استاندار تهران، معاون وزير صنايع، رئيس شركت راه آهن شهري تهران و حومه (مترو) رئيس راهنمايي و رانندگي تهران، مدير عامل سازمان ترافيك، مدير عامل ستاد مركزي معاينه فني خودروهاي ، مدير عامل شركت كنترل كيفيت هوا رو تو دفتر خودش جمع کرد تا مثلا حال این آقایون رو بگیره و یک تنه مشکل آلودگی هوا رو رتق و فتق کنه ، صرفا یه ژست عالمانه بخودش گرفت و به تکرار یه سری حرفای گذشته پرداخت؛ مثلا اینکه :" نمايندگان و مسئولان همه دستگاه‌ها متفق هستند كه پيشگيري و مديريت بحران، مساله‌اي بسيار جدي است و در صدر اولويت‌هاي مديريتي پايتخت قرار دارد و بايد با انسجام هماهنگي نسبت بدان تدبير شود ." یا اینکه : " بنا بر آمار اعلامي قريب به 80 درصد آلودگي هوا در تهران به جهت تردد وسائل نقليه موتوري و منابع متحرك است و بايد تدابير مقتضي در جهت استاندارد سازي خودروها مطابق الگويي يورو 2 و يورو 3 و ارتقاي كيفيت سوخت اعم از بنزين و گازوئيل و تقويت، نو سازي و تجهيز ناوگان حمل و نقل عمومي ايجاد سامانه‌هاي جديد بنزين و گاز طبيعي و ... مبذول گردد."
خوب اینهمه افعال " باید بشود"" باید مبذول گردد"" باید محقق شود" رو که همه میدونند! اینکه تمام این قوانین و مقررات کی قراره اجرا بشه و کی رو روند اجرا شدنش نظارت میکنه مسئله اصلیه! در همین حال ، اگر یک وقت تو ایران یه روزنامه ای ۲ کلام مطلب راجع به مشکلات مردم و کم کاری مسئولین بنویسه ، یا خدای ناکرده به سیاستهای حاکم بر ایران اعتراض کنه، همین آقای مدعی العموم در چشم بهم زدنی تمام اون " باید بشود" ها و " باید مبذول شود " ها رو برای مدیر مسئول بخت برگشته فرضی اجرا می کنه!
ما رو بگو که فکر می کردیم آقای دادستان می خواد مشکل آلودگی هوا رو ریشه کن کنه، اما حرکت ایشون حتی در حد یه پشت دستی هم نبود. یه جورائی میشه گفت که اگر ایشون این خیل گسترده "مسئولین" رو به دفترشون دعوت نمی کرد، هم خرج شربت و شیرینیش کم میشد ، هم اینکه این آقایون هم می موندند سر کارشون و لازم نبود تو اون ترافیک تهران این همه وقت صرف کنند و کلی بنزین بسوزونند و به بیشتر شدن آلودگی کمک کنند

آلودگی صوتی : علاقه ایرانیان به سروصدا

اگر بعنوان یه توریست وارد تهران بشی، یکی از اولین نکاتی که توجهت رو جلب میکنه، سر و صدای زیاده. یادمه شان پن چند سال پیش بعنوان خبرنگار سانفرانسیسکو کرونیکل اومده بود تهران . اولین نکته ای که توجه آقای پن رو جلب کرده بود شیر تو شیر بودن خیابونا و سر و صدای فوق العاده زیاد بود. موتور سیکلتهایی که از لا به لای ماشینا با سرعت عبور می کنند و مردمی که عین مور و ملخ از خیابون رد میشن. حالا نه اینکه همه جای دنیا مردم همش راس برن و راس بیان، مثلا همین شهر نیویورک که از شیر تو شیری شبیه تهرانه، اما نه مثل تهران اینقدر بوی دود میده، نه اینقدر سر و صدای ناهنجار توش شنیده میشه.

اوضاع آلودگي صوتي در شهر تهران با توجه به 542 نقطه خارج از حد استاندارد در 5 منطقه ، در شرايط فوق بحراني قرار گرفته. رشيدي ، مدير عامل شرکت کنترل کيفيت هواي تهران با اشاره به اين که آلودگي صوتي محصول توسعه و پيشرفت تکنولوژیه، گفت : سر و صدا يکي از معضلات اساسي دنياي امروز ما بوده و خيل عظيمي از افراد چه در محيط کار خود و يا در محل زندگي از آزار ناشي از آن در مخاطره اند. آقای رشیدی مهمترين عوامل موثر در ايجاد آلودگي صوتي در ايران را خودروها و موتورسيکلت ها دانست و گفت بيشترين تمرکز آلودگي صوتي ايران در شهر تهرانه و نيز تعدادي از کلانشهرهايي که پيشرفت هاي تکنولوژيک و صنعتي داشته اند. از سوي ديگر، به دليل تردد بيش از حد خودرو در خيابان ها و فرسوده بودن اکثر خودروها و همچنين رعايت نشدن هرگونه استاندارد آلودگي صوتي توسط صنايع خودروسازي ، مي توان تهران را جزو رده هاي اول از لحاظ آلودگي صوتي در جهان قرار داد.

چیزی که بنظرمن ، بعنوان یک خبرنگار، مهمه و در این مقاله می خوام راجع بهش حرف بزنم، علاقه ما ایرانیا به پر سر و صدا بودنه. اون آقایی که رو موتور ۱۲۵ خودش بوق بنزی میذاره و همین طور یه بند تو خیابون بوق میزنه تا توجه جلب کنه ،وقتی دم گوش ملت بیخود و بیجهت بوق میزنه ، اگه حالت دیگرآزاری نداشته باشه، حد اقل حتما گوشش ایراد داره! البته یه مسئله دیگه هم وجود داره که جدیدا دانشمندان با آزمایش روی پرنده ها بهش پی بردن و اونم اینه که می گویند پرندگان در هیاهوی ترافیك شهرهای بزرگ بلند تر آواز می خوانند تا صدایشان را به گوش دیگران برسانند! خوب با این منطق میشه فهمید که چرا بعضیها همینطور که شهر پر سر و صدا تر میشه ، با صدای بلند تری حضور خودشون رو اعلام میکنن. كاش می شد یك جوری به پرنده های بیچاره فهماند آدم ها به فكر خودشان هم نیستند چه برسد به شما. خیلی از آدم ها موقع رانندگی یك دست به فرمان دارند ودست دیگر به بوق. انگار بوق زبان دوم راننده هاست . در صورتیکه توی آمریکا شما اگه یه وقت واسه یکی بوق بزنی ، طرف دست و پاشو گم میکنه، اما تو تهرون آقای راننده وقتی صدای بوق اعتراض عقبی رو میشنوه، اگه خیلی لطف کنه با نگاه معنی داری از تو آینه ماشین به عقب نگاه میکنه و بعدش باز بکار خودش ادامه میده!

این عادت پر سرو صدا بودن فقط محدود به بوق ماشین نیست. یه نکات ریزی هست که تو ایران اصلا فرهنگ رعایت کردنش وجود نداره؛ مثل مکالمه با تلفن همراه تو مکانهای عمومی. طرف از ثانیه ای که میشینه تو تاکسی یه بند داره بلند بلند با موبایل حرف میزنه تا وقتی پیاده شه. انگار نه انگار که بقیه ای تو همون تاکسی نشستن گوششون رو از سر راه نیاوردن ! تازه اگه یه وقت راننده بهشون اعتراض بکنه هم با کلی دلخوری تلفن رو خاموش میکنند و یه چیزی زیرلبی میگن!

راجع به سر و صدای تهران بازم خواهم نوشت. شما نظرتون راجع به آلودگی صوتی تو تهران چیه؟

تنفس در فضای مرگ

یک اصطلاح تو زبان فارسی وجود داره که معمولا وقتی یه داستانی رو همه ازش خبر دارن، میگن تنها کسی که نمیدونه حکیم ابوالقاسم فردوسیه . موضوع آلودگی هوای تهران چیزیه که همه ازش خبر دارند، حتی مجسمه حکیم وسط میدون فردوسی که اگه می تونست حرف بزنه احتمالا بعد از کلی سرفه کردن، از مسئولین تقاضا می کرد بفرستنش به شهر توس که حداقل هواش بهتره! آلودگی هوای تهران در هفته اخیر به بالاترین سطح خود در ۱ ساله اخیر رسیده.در حالیکه آلودگی هوای تهران بنا بر گزارش سایتهای خبری مستقل، روزانه ۱۶۰۰ نفر را راهی بیمارستانهای تهران می کند، مقامات مسئول در ایران از زیر مسئولیت خبر رسانی به موقع در این زمینه شانه خالی می کنند.هرچند هفته گذشته با وجود آلودگی شدید هوا در تهران هیچ یک از مسوولان اعلام کننده ،میزان آلودگی و شرایط را اعلام نکرده و آن را متاثر از مه موجود در هوا دونستند.در همین شرایط وزیر کشور با اعلام این مطلب که ۷۰ درصد ناهنجاری های اجتماعی در هفت شهر بزرگ کشور صورت می گیرد درباره آلودگی هوا گفت" نمی توانیم در مراکز مهم جمعیتی کار زیادی برای آلودگی هوا و ترافیک انجام دهیم".بانک جهانی در آخرین گزارش خود خسارات آلودگی هوای تهران در سال ۸۳ را بیش از ۵/۷ میلیارد دلار اعلام کرد که این رقم در سال ۹۸ به حدود ۱۹ میلیارد دلار می رسد.

اما در مورد وضعیت هفته اخیر، باید عرض کنم که با وجود هشدار برخی از کارشناسان در مورد آلودگی هوا، مقامهای مسئول پس از تاخیری چند روزه به کتمان عمق آلودگی هوای تهران پرداختند. بعنوان مثال میشه به گفته های یوسف رشیدی مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران اشاره کرد که اخیرا در مصاحبه ای اعلام کرده که از میزان آلودگی هوا کاسته شده .یوسف رشیدی با اعلام رفع مشکل وارونگی هوا گفت که بر اساس اطلاعات حاصل از سازمان هواشناسی پایداری هوای تهران به واسطه افزایش وزش باد فعلاً رفع شده. این در حالیست که بر اساس گزارش‌ها میزان آلاینده‌های هوای تهران در روزهای ۱۹ تا ۲۲ آذرماه در برخی ایستگاه‌های اصلی از جمله آزادی، قلهک، تجریش، بازار و شهرری فراتر از حد استاندارد بوده و میزان آلاینده‌ها در روز چهارشنبه ۲۰ آذر به اوج خود رسیده . ایشون همچنین در مصاحبه دیگری هفته گذشته گفته بود که روزانه حدود ۲ میلیون تن آلودگی وارد هوای تهران می‌شود که بیشترین آن منواکسید کربن است. این در حالی است که مسئولان استانداری تهران مدعی هستند که وضعیت آلودگی هوا در تهران در روزهای اخیر در شرایط سالم بوده و آمارهای ارائه شده از سوی مسئولان شهرداری را نوعی «شانتاژ خبری» می‌دانند. پیشتر در بهمن ماه ۸۶، کمیسون اصل ۹۰ در مجلس هفتم به بررسی موضوع آلودگی هوای تهران پرداخت و در گزارش خود آورد که با آنکه قرار بود تا پایان برنامه چهارم توسعه تهران و دیگر شهرهای ایران «پاک» شوند، شبح مرگ همچنان بر فراز تهران ایستاده است.بر اساس این گزارش بسياری از دستگاه‌ها، آلودگی هوای تهران را جدی نگرفته‌اند و با وجود آنکه در قانون کنترل آلودگی هوا از ۱۸ دستگاه به‌عنوان متولی كاهش آلودگی هوا ياد شده، بسياری از آنان هنوز نتوانسته‌اند موفق به انجام وظایف محوله خود شود.مشکل آلودگی هوا، همانطور که میدانید، الان در بسیاری از شهرهای دنیا وجود داره.بد نیست به اقدامات شهرهای دیگه در مقابله با آلودگی هوا هم اشاره بشه:

اجازه بدید در این زمینه ۲ مثال با موقعیت جغرافیائی شبیه تهران برای شما بیارم. مثال موفق این داستان شهر لوس آنجلس در کالیفرنیاست. این شهر مانند تهران در محاصره کوهها و تپه قرار گرفته که موجب میشه تا هوا بسادگی جریان نداشته باشه. مانند تهران پر از اتومبیله و مردمش مثل تهران زیاد حاضر به استفاده از وسایل نقلیه عمومی نیستند. معضل آلودگی هوا در شهر لوس آنجلس حدود سال هاي 1970 ميلادي به اوج خودش رسید. در آن سالها لوس آنجلس از شهرهاي آلوده دنيا بود كه هر روز اين مشكل شديدتر مي شد. دولت آمريكا روش هاي صحيح و جالبي در اين شهر پياده كرد. آنها تصميم گرفتند كوپن آلودگي هوا در اختيار مراكز توليدي و صنعتي قرار دهند. هر واحد صنعتي تنها مجاز بود به اندازه كوپن خود، هوا را آلوده كند. اگر كارخانه اي به سبب استفاده از وسايل و قطعات كهنه و آلوده زا و همچنين فيلترهاي نامناسب به كوپن آلودگي بيشتر نياز داشت، آن را از كارخانه اي كه با توجه به مسائل زيست محيطي كوپنش باقي مانده بود، خريداري مي كرد. رقابت هاي اين چنيني سبب شد لوس آنجلس در زمره شهرهاي پاكيزه دنيا قرار گيرد. همچنین قوانین بسیار سفت و سختی در مورد اتوموبیلهای آلوده کننده برقرار شد و دست گروههای غیر دولتی برای اجرای طرحهای زیست محیطی باز گذاشته شد. این باعث شد که اکنون ایالت کالیفرنیا بالاترین سطح استاندارد آلودگی هوا در ایالات متحده را داشته باشه.اما اجازه بدید به یک مورد ناموفق هم اشاره کنم. شهر مکزیکو سیتی هم مانند تهران در محاصره کوه هاست. اما دخالت دولت در این زمینه نه تنها باعث حل این مشکل نشده ، بلکه باعث شده که این شهر ، قبل از تهران در صدر شهرهای آلوده قرار بگیره. در بعضی موارد حتی شاهد اجرای پروژه هائی در این شهر بودیم که با استفاده از آخرین فناوریها سعی در مقابله با مشکل آلودگی هوا شده. مثلا دولت مکزیک اخیراً اقدام به خرید ۴۰۰۰۰ دستگاه اتومبیل با آلودگی صفر از فرانسه کرده. اما در عوض مشکل ترافیک این شهر کماکان حل نشده باقی مونده. این مثال نمونه بارزی از دخالتهای بیثمر دولتی در مورد محیط زیست در دنیاست.

اما اقدامات ایران برای مقابله با مشکل آلودگی هوا چه بوده و چرا تاکنون بی نتیجه مونده؟

درزمينه آلودگي هوا از سال 74 تاكنون بعضاً اقدامات مثبتي هم انجام شده است، كه از جمله مي‌توان به حذف سرب از بنزين برنامه‌ريزي و توليد خودروهاي دو گانه‌سوز، ايجاد سوخت گاز مايع، انتقال برخي واحدهاي توليدي آلاينده به خارج از تهران، تلاش براي توسعه ناوگان حمل و نقل عمومي و برنامه ريزي براي خروج خودروهاي فرسوده و چندين طرح و برنامه ديگر اشاره كرد. ولي با اين حال حاصل كار اين است كه تهرانیها هنوز در هواي آلوده زندگي مي‌كنند و سرجمع اين فعاليت‌ها منتج به هواي سالم نشده است. راه اندازي تنها 300 كيلومتر مترو در تهران راه هاي اصلي شهر را به هم ارتباط مي دهند. استفاده از اين وسيله نقليه عمومي كارآيي خودروهاي شخصي كه مسبب اصلي آلودگي هوا هستند را كمتر مي كند. اما بستر و مسيرهاي اجرايي كردن اين نوع راهكارها وجود ندارند. با صرف هزينه بسيار، دستگاه هاي سنجش ميزان آلودگي هوا خريداري مي شوند تا ميزان آلودگي هوا را اعلام كنند بدون آن كه توجه شود كنترل آلودگي هوا از اندازه گيري آن مهمتر است. ضمن اینکه تولید اتومبیلهای بی کیفیتی که کمپانیهای مونتاژ در داخل ایران تولید میکنند هم مزید بر علت هست. من شخصا خاطرم هست که علیرغم اینکه سازمان حفاظت از محیط زیست چند سال خودرو پاترول را در ایران جزو لیست سیاه قرار داده بود، این ماشین سالها در ایران تولید شد، تا زمانیکه بعد از پیگیریهای مداوم، راهنمائی و رانندگی اعلام کرد که از نمره کردن این ماشین خودداری میکنه.

در آخر لازمه به نقش شهروندان هم در زمینه کاهش آلودگی هوا اشاره بشه. بنظر شما نقش شهروندان در کم شدن آلودگی هوا چیه؟